Stappenplan verduurzaming 2020-2030

Samenvatting

Na de energie-inventarisatie richtten we ons op de grootste fossiele energiebronnen: gas voor verwarming (49%) en benzine voor de auto (36%). De vervanging van de benzineauto door een elektrische auto in 2020 was de eerste grote stap, waarmee 36% van het fossiele verbruik verdween. Voor de verwarming werd de warmtepomp als superieur alternatief gezien. De vervanging van de benzinemaaier (bijna 7%) werd later aangepakt. Door deze stappen zou het fossiele energiegebruik met 85% gereduceerd worden, waarmee de 90% doelstelling bijna behaald is. De focus lag op het verduurzamen van de grootste verbruikers, waarbij een stijging van het elektriciteitsgebruik werd geaccepteerd vanwege de hogere efficiëntie van elektrische alternatieven en de mogelijkheid tot zelfopwekking.

Inleiding

Na de inventarisatie van het energiegebruik in ons huishouden, zijn we gaan nadenken over een stappenplan voor de verduurzaming, met als doel om ons gebruik van fossiele brandstoffen met minimaal 90% te reduceren.

Toepassing van fossiele energiebronnen

Allereerst heb ik gekeken naar alle toepassingen die er in onze huishouding waren voor fossiele energiebronnen (in dit geval aardgas en benzine):

De grootste component werd gevormd door het gebruik van aardgas voor de verwarming, namelijk bijna 49% van het totaal. Dit werd gevolgd door het gebruik van benzine voor de auto, ruim 36%. De kleinste component, met iets meer dan 2%, was het aardgas voor het koken.

Het meeste effect was te behalen door eerst de grootste component(en) te verduurzamen. Maar welke alternatieven hadden we, en wat kun je daar van verwachten?

Afweging alternatieven

Om de beschikbare alternatieven voor het gebruik van fossiele energiebronnen te kunnen beoordelen, besloten we om de volgende aspecten af te wegen:

• Welk alternatief is er voorhanden?
• Is dit in technische zin al een gangbare aanpak of is het nog in ontwikkeling?
• Wat zijn, in grote lijnen, de te verwachten investeringen, en hoe lang kan het meegaan?
• Is het een complexe ingreep of installatie?
• Wat zijn de te verwachten effecten op de energiekosten van het alternatief?
• Wat is het effect op het comfort?

Stap 1: benzine-auto vervangen door elektrische auto

Destijds hadden we al besloten om de benzine-auto te verkopen en te vervangen door een elektrische auto, dus die stap was al in gang gezet. Daarmee was in 1 keer zo’n 36% van het totale fossiele energiegebruik van tafel.

In 2020 was het nog niet zo gebruikelijk om een elektrische auto te hebben, maar er waren toch al jaren allerlei EV’s op de markt. Op dat moment waren vooral auto’s van Tesla dominant, maar er begonnen inmiddels ook andere merken met heel aantrekkelijke modellen te komen. Ik had in de voorgaande jaren al regelmatig elektrische auto’s gehuurd in verband met zakelijke ritten naar de Randstad, en dat was goed bevallen (ook al was laden onderweg toen soms nog wel een uitdaging). Er waren dus in 2020 zeker alternatieven voorhanden voor benzine-auto’s, en in technische zin waren die ook al voldoende ontwikkeld.

Een (nieuwe) auto is zonder enige twijfel altijd een gigantische aankoop. Maar er was een aantrekkelijke auto op de markt gekomen van Kia, de e-Niro, dus qua prijs veel gunstiger was dan de destijds beschikbare modellen van Tesla. En de auto’s van Tesla die toen te koop waren, de Model S en de Model X, waren voor ons ook veel te groot. Wat de e-Niro ook aantrekkelijk maakte, was de standaard 7 jaar of 150.000 kilometer garantie die Kia altijd biedt.

Een elektrische auto kopen is niet bijzonder complex, niet meer of minder dan een benzine-auto. De enige ingreep die we dan wel moesten doen in huis, was het kopen van een eigen laadpunt. Gelukkig hadden we bij de renovatie in 2017/2018 al rekening gehouden met deze mogelijkheid, er lag al een lege mantelbuis van de meterkast richting de oprit waar we normaal gesproken parkeerden.

De inschatting van het effect op het fossiele energiegebruik was eenvoudig: het kopen van benzine zou van de ene op de andere dag verleden tijd zijn. Daar zou natuurlijk wel (extra) elektriciteitsgebruik voor in de plaats komen.

We hadden door het huren van elektrische auto’s al regelmatig ervaren dat er qua comfort niets verloren gaat ten opzichte van een benzine-auto. Sterker nog, een elektrische auto bleek in de praktijk veel stiller, en trekt veel sneller op. En met een eigen laadpunt thuis kun je laden terwijl je ligt te slapen (net als met een telefoon).

Kortom, alle seinen stonden op groen om een elektrische auto te gaan gebruiken.

Stap 2: verwarmen met aardgas aanpakken

De grootste component van ons fossiele energiegebruik, de verwarming op aardgas, betrof bijna 49% van het totaal. Als we dat sterk zouden kunnen reduceren, zouden we daarmee ook het grootste effect kunnen behalen op de totale verduurzaming.

Het was te verwachten dat een aanzienlijke besparing van het gasgebruik te behalen was als we deze combi-ketel zouden vervangen door een (hybride) warmtepomp. Een eventuele full-electric warmtepomp zou bovendien ook nog eens de 5,6% van het fossiele energiegebruik voor warm water aanpakken.

Een warmtepomp was als verwarmingsapparaat verreweg superieur aan alle andere vormen van verwarming, zodanig dat er eigenlijk geen enkele reden was om andere alternatieven te onderzoeken. Alhoewel er in 2020 nog niet zoveel Nederlandse huishoudens gebruikmaakten van een warmtepomp, was het in technische zin al volledig uitontwikkeld. In andere landen, met name in Scandinavië, werden al heel lang warmtepompen gebruikt, terwijl daar het klimaat veel kouder is dan bij ons.

Qua investering hadden we nog niet veel informatie, maar een snelle scan leverde op dat we moesten denken aan zo’n € 5.000 tot misschien wel € 10.000 (aankoop plus installatie). Significant duurder dan een HR-ketel, die waren voor minder dan € 2.000 gekocht en geplaatst.

Het installeren van een warmtepomp in onze woning leek niet extreem ingewikkeld. Er was plaats voor een buitenunit naast het huis of eventueel op het platte dak van de verbindingsgang tussen het huis en het kantoor. Voor het overige zou een warmtepomp niet veel anders werken dan een HR-ketel: er komt warm verwarmingswater uit en na een rondgang door het huis komt het afgekoelde verwarmingswater weer terug.

De te verwachten effecten op de energiekosten konden we niet goed inschatten, dus we besloten om in plaats daarvan onze eisen ten aanzien van reductie in gasgebruik en onze wensen ten aanzien van het comfort concreet te formuleren bij offerte-aanvragen.

Stap 3: zitmaaier vervangen

Toen we in 2018 naar de woning verhuisden, kochten we al vrij snel een zitmaaier. Gezien de grote oppervlakte gras die gemaaid moest worden, was dat functioneel gezien de enige haalbare kaart. Maar destijds was er eigenlijk alleen maar keuze uit zitmaaiers op benzine. Met alles wat er speelde rondom de aankoop en renovatie, hebben we toen niet veel aandacht besteed aan deze aankoop. Maar als we de benzine-maaier zouden kunnen vervangen door een duurzaam alternatief, zou dat ook betekenen dat we bijna 7% van ons totale fossiele energieverbruik konden wegstrepen.

In 2020 hadden we nog geen concreet alternatief gevonden voor een zitmaaier op benzine, dus besloten we om deze stap in de jaren daarna af en toe nog eens tegen het licht te houden.

Verdere stappen

In plaats van het maken van een stappenplan dat de eerstvolgende 10 jaren volledig in kaart probeert te brengen, besloten we om eerst aan de slag te gaan met de drie bovengenoemde stappen, en om van tijd tot tijd te bekijken hoe het gaat en welke mogelijkheden zich nog meer aandienen.

Invloed op fossiel energiegebruik

Als we stap 1 (kopen van een elektrische auto) en stap 2 (verwarmen met een warmtepomp) zouden kunnen realiseren, dan zou daarmee al 85% van alle fossiele energiegebruik zijn aangepakt. Ons doel om uiterlijk in 2030 ons fossiele energiegebruik met minimaal 90% te verminderen, zou daarmee al voor een heel groot deel behaald zijn

Invloed op elektriciteitsgebruik

Als het mogelijk zou zijn om het gebruik van aardgas sterk te reduceren of het gebruik van benzine zelfs helemaal uit te bannen, heeft dat veel meer effect dan proberen het al bestaande elektriciteitsverbruik te reduceren. Sterker nog, het totale elektriciteitsgebruik in ons huishouden zal significant stijgen door de geplande verduurzaming. Wel is het te verwachten dat ons totale energiegebruik zal dalen, omdat warmtepompen en elektrische auto’s veel efficiënter zijn. Een benzine-auto, om maar eens een voorbeeld te noemen, zet maar ongeveer 30% van de energie die in de benzine zit om in beweging, de rest gaat verloren in de vorm van warmte.

Is elektriciteit wel duurzaam?

Er zou gezegd kunnen worden dat elektriciteit ook niet per definitie fossiel-vrij is, en dat was (zeker in 2020) absoluut waar. Aan de andere kant: ook toen al was een groot deel van de elektriciteit die werd opgewekt afkomstig uit duurzame bronnen (zonne-energie en wind-energie) en bovendien hadden we ook het plan opgevat om zonnepanelen te kopen en een laadpunt voor de auto dat in staat moest zijn om automatisch zo veel mogelijk gebruik te maken van een overschot aan zonne-energie van ons eigen dak. Dus de gebruikte elektriciteit zou voor een aanzienlijk deel ook duurzaam kunnen zijn. Benzine en aardgas, daarentegen, waren en zijn per definitie 0% duurzaam. Dus hoe dan ook zou overstappen op elektrische energiebronnen een verduurzaming opleveren. En met alle wind-parken en zonne-parken die er nog in de pijplijn zaten, zou het elektriciteitsnet alleen nog maar groener worden.

Daar komt nog bij dat we van plan waren om zelf zonnepanelen te gaan plaatsen, en daarmee zouden we een deel van ons eigen elektriciteitsgebruik kunnen opvullen met eigen opwek. Je hebt dan in feite een eigen energiebron op je dak liggen. Voor fossiele brandstoffen is dat per definitie onmogelijk, niemand heeft een eigen bron van aardolie of aardgas in de bodem onder het eigen huis (alhoewel… als inwoners van de provincie Groningen hebben we in feite wel aardgas onder onze voeten, alleen kunnen we daar zelf niet bij).