Aankoop woning in 2017 en renovatie in 2018

Onze woning is verre van ‘standaard’, en dat brengt ook de nodige uitdagingen met zich mee qua verduurzaming en slim omgaan met energie. In dit artikel een beschrijving van de woning zoals we die in 2017 hebben gekocht en de aanpak van de renovatie in de winter van 2017 naar 2018 voordat we er in maart 2018 zijn gaan wonen.

Voorgeschiedenis van onze woning

Kijkend naar oude topografische kaarten, ontdekten we dat de eerste vermelding van een woning op onze locatie in 1909 te vinden is. Sindsdien zullen er talloze uitbreidingen en renovaties zijn geweest. De mensen die hier in die tijd woonden, moeten in de loop van de eeuw allerlei warmtebronnen hebben gebruikt, hoogstwaarschijnlijk aanvankelijk hout en turf, misschien ooit nog kolen, en gas in de tweede helft van de 20e eeuw en de start van de 21e eeuw.

Aankoop 2017 en renovatie 2017/2018

In de zomer van 2017 kwam het huis te koop. Bij de bezichtigingen waren we direct enorm gecharmeerd van de locatie, het uitzicht rondom, en de rust en ruimte. Een grondige inspectie door een door ons ingehuurde bouwkundige bevestigde dat de constructie zeer solide was, de muren en het dak waren nog in uitstekende staat en vormden een goed uitgangspunt voor een renovatie. Maar het was ook meteen duidelijk dat er veel gedaan zou moeten worden om het pand te moderniseren, en zo veel mogelijk op het niveau van de hedendaagse maatstaven qua comfort en energiezuinigheid te brengen.

Het was namelijk een pand met een niet-geïsoleerde vloer zonder kruipruimte, overal enkel glas, een zeer matig geïsoleerd dak, en (bleek enkele jaren later) spouwmuren zonder enige isolatie. Ook waren er overal in het huis veel te licht uitgevoerde radiatoren in relatie tot de oppervlakte van de ruimtes.

Er was een HR combiketel van ongeveer 12 jaar oud aanwezig. De temperatuur van het verwarmingswater dat van de ketel naar de radiatoren ging (de zogenaamde aanvoertemperatuur) stond ingesteld op 80 graden, hoogstwaarschijnlijk omdat het anders in de winter niet warm genoeg werd. Gevolg was wel dat de HR ketel nooit het werkelijk rendement zou kunnen halen wat mogelijk is met een lagere aanvoertemperatuur. Dat hebben we ons overigens pas veel later gerealiseerd, de kennis wat het precies inhoudt om efficiënt te verwarmen ontbrak in het begin nog.

Renovatie woonhuis

Het pand bestaat uit een woonhuis, en een aanbouw waarin wij onze werkruimtes hebben. Het woonhuis moet in de loop van de tijd meerdere keren verbouwd en uitgebouwd zijn, de meest recente uitbreiding was ongeveer 25 jaar oud. Behalve een hele andere indeling van de woning, met een nieuwe keuken en badkamer, is er bij de renovatie veel gedaan aan verduurzaming. De bestaande betonnen vloer is in zijn geheel verwijderd en daarna is ongeveer 30 centimeter zand weggegraven. Vervolgens is een nieuwe, volledig geïsoleerde vloer voorzien van vloerverwarming opgebouwd. Daarmee ontstonden woonvertrekken die ongeveer 30 centimeter hoger waren dan voorheen, vergelijkbaar met hoe anno 2017 ook nieuw gebouwd zou worden. Door de toepassing van vloerverwarming konden in de woonkamer en open keuken, toilet, gang en badkamer alle radiatoren vervallen. In de slaapvleugel is op dezelfde manier een nieuwe vloer gebouwd, maar dan zonder vloerverwarming. In slaapvertrekken hoeft het immers lang niet zo warm te zijn. Er zijn daar wel radiatoren, maar die hebben we eigenlijk nooit aan. Wij vinden het heerlijk om te slapen in een ruimte van ongeveer 16 graden, maar dan wel onder een lekker warm dekbed.

De woning bevindt zich helemaal op de begane grond, daarboven is nog een zolder, maar we hebben er voor gekozen die niet af te werken of te isoleren. Het is zonde om een zolderruimte waar nooit mensen verblijven te proberen te verwarmen, dat zijn hele dure kubieke meters lucht als die op temperatuur gehouden moeten worden. Daarmee ontstaat een zogenaamde ‘koude zolder’ (en reken maar dat die in de winter echt koud is!). In plaats van betere dakisolatie is gekozen voor het isoleren van het plafond van de woonlaag (wat tevens de verdiepingsvloer van de zolder is).

Al het oude enkel glas is vervangen door hedendaags dubbel HR isolatieglas. In een paar gevallen moest daarvoor ook het raam of zelfs het hele kozijn vervangen worden, omdat dubbelglas nu eenmaal veel dikker is dan een enkel glasplaatje.

In 2021 hebben we nog laten onderzoeken hoe het stond met de spouwmuren, en daarbij kwam aan het licht dat daarin geen enkele isolatie was verwerkt, ook niet in de 25 jaar oude aanbouw. Gelukkig waren de spouwen wel helemaal schoon en breed genoeg. Met een klus van een halve dag is het hele woonhuis rondom voorzien van spouwmuurisolatie. De daaropvolgende winter merkten we dat heel duidelijk.

Aldus is er een woning ontstaan met een thermische schil (vloer, muren, ramen, plafond) die – voor een pand oorspronkelijk uit 1909 – opmerkelijk goed geïsoleerd is. Het is natuurlijk niet te vergelijken met een woning die in 2018 nieuw gebouwd zou worden. Maar het is wel een sprekend voorbeeld van de verduurzaming van bestaande woningbouw. Van de totale woningvoorraad in Nederland is een groot deel al (heel) oud. Het is nu eenmaal niet mogelijk om al die woningen (een paar miljoen in totaal) af te breken en te vervangen door nieuwbouw. Er zal dus gewerkt moeten worden aan de verduurzaming van al die bestaande woningen, en misschien is ons project een goed voorbeeld van de aanpak van een van de oudere woningen uit de totale voorraad.

Kantoor

In een aanbouw naast het woonhuis, in feite ooit gebouwd als een grote schuur, heeft men later een tweetal kamers gerealiseerd door een aantal scheidingswandjes te bouwen onder de bestaande verdiepingsvloer. Daarmee ontstond een grote zolder die wij gebruiken voor opslag en voor bijvoorbeeld het drogen van de was. De twee kamers waren vroeger kinderslaapkamers, die wij nu gebruiken als werkruimtes. Ook in deze aanbouw was bij de aankoop alles voorzien van enkel glas, dat hebben wij laten vervangen door HR isolatieglas. Het dak van de aanbouw bestaat uit geïsoleerde platen met daaroverheen aluminium profielplaten. De muren zijn vermoedelijk een klein beetje geïsoleerd, maar niet zo goed als men tegenwoordig zou doen. De vloer is van beton, maar helaas niet geïsoleerd. Al met al dus qua energiezuinigheid niet heel geweldig, maar de twee ruimtes die wij regelmatig gebruiken zijn niet zo groot en met de radiatoren die er al hingen zijn ze in principe goed te verwarmen.

Zone-verwarming woonhuis en kantoor

Omdat we ervoor hebben gekozen om de aanbouw alleen als werkruimte te gebruiken, hebben we ook gekozen voor een indeling van het pand in twee apart te verwarmen zones, elk met een eigen thermostaat. Dat maakte het mogelijk om de werkruimtes alleen op werkdagen overdag te verwarmen met de ene thermostaat, terwijl het woonhuis een eigen schema heeft voor de verwarming met de andere thermostaat.

De redenering is dat zelfs bij een fulltime werkschema een kantoor maar ongeveer 40 uren per week wordt gebruikt, terwijl een week precies 168 uren heeft. Met andere woorden: meer dan 75% van de tijd is er niemand in de werkruimtes. Dan is het natuurlijk zonde van de energie en van het geld om het ook ‘s avonds en in het weekend helemaal te verwarmen.

Wat ook meespeelt is dat ons woonhuis, met de veel betere isolatie, in het voorjaar en najaar veel minder vaak verwarming nodig heeft dan het kantoor. Die ruimtes zijn op het noorden gelegen en hebben daardoor ook nog eens veel minder zon. Daardoor is er grote delen van het jaar alleen maar verwarming nodig in het kantoor, terwijl de woning vanzelf op temperatuur blijft als de zon schijnt.

Overigens zijn we na de plaatsing van een krachtige warmtepomp in het najaar van 2024 wel anders gaan denken over verwarmingsschema’s maar dat is een apart artikel waard.

Thermostaten

Elke hiervoor genoemde thermostaat bedient een zone-klep in de technische ruimte waarmee verwarmingswater naar de betreffende zone wordt gestuurd. Op het moment dat minstens een van de thermostaten een klep open zet, wordt er ook een signaal naar de verwarmingsinstallatie gestuurd om warmte te gaan produceren. Toen we er gingen wonen was dat nog de bestaande HR combiketel die een vast ingestelde temperatuur verwarmingswater ging leveren. Dat levert een eenvoudige aan-uit schakeling op. In de eerste tijd stond de HR verwarmingsketel ingesteld op een veel te hoge aanvoertemperatuur, dat was door de vorige bewoners zo ingesteld omdat ze anders het huis – dat toen nog erg slecht geïsoleerd was – domweg niet warm kregen. Het gevolg was wel dat de radiatoren in de kantoren en de vloerverwarming in het woonhuis heel snel heel warm werden, en dan schakelden de thermostaten de verwarming weer uit. De temperatuur in de ruimtes, zeker waar radiatoren zijn, ging daardoor telkens snel omhoog, en daarna weer relatief snel omlaag. Dat kost veel energie, en het is voor de gebruikers van de ruimtes niet comfortabel. Later hebben we de aanvoertemperatuur van de HR ketel verlaagd en dat scheelde meteen: lager gasverbruik en meer comfort.

Energiezuinige apparatuur en verlichting

Alle lampen in huis en kantoor zijn LEDs, wat ze uiterst efficiënt maakt. We hebben ook een aantal zeer energiezuinige apparaten geïnstalleerd. Het resultaat is dat de basis-elektriciteitsbelasting van het hele gebouw gemiddeld zo’n 150 watt bedraagt. Bedenk dat dat vroeger ongeveer 2 gloeilampen waren, nu is het genoeg om een ​​heel huis en kantoor van stroom te voorzien. Er zijn af en toe pieken, bijvoorbeeld bij het gebruik van de waterkoker, de vaatwasser, de oven of de wasmachine.

Gelukkig hebben we een gematigd klimaat, dus airconditioning is niet nodig. Het wordt hier in de zomer buiten regelmatig vrij warm en we krijgen af ​​en toe een hittegolf, maar tot nu toe is het huis in alle seizoenen opmerkelijk comfortabel gebleken. Slechts een paar meter verwijderd van een mooi stuk bos wonen helpt wel, het gebied is aanzienlijk koeler dan een meer bebouwd gebied zoals een dorp of een stad. En in de winter kost het relatief weinig energie, voor een pand van deze leeftijd en deze omvang, om het te verwarmen en warm en comfortabel te houden.